Ruiken vrouwen beter dan mannen?

Ruiken vrouwen beter dan mannen? Deze vraag kwam ik onlangs tegen in Corpus (educatief centrum) te Leiden en het leek me interessant om dit verder uit te zoeken. Er zijn diverse onderzoeken uitgevoerd met behulp van onder andere onze reuktesten (zoals de Extended Test en UPSIT reuktest) waarbij er is gekeken naar de verschillen in reukvermogen bij mannen en vrouwen. Dit onderzoek is uitgevoerd door de Universtiteit in Wroclaw (Polen) in samenwerking met het Universitätsklinikum Carl Gustav Carus (Duitsland). Op deze pagina een korte samenvatting en de conclusie.

Doel van het onderzoek

Hoewel de opvatting dat het reukvermogen van vrouwen beter presteert dan dat van mannen als vanzelfsprekend wordt beschouwd, suggereerden sommige onderzoeken met grote steekproeven dat het reukvermogen van mannen en vrouwen in feite vergelijkbaar is. In de afgelopen jaren leek de kwestie van interseksuele verschillen in geurperceptie de belangstelling van wetenschappers te hebben verloren en werd de overtuiging dat vrouwelijke reukzin beter is dan mannelijke als feit aangenomen. Sommige onderzoeken met grote steekproeven van deelnemers suggereerden echter dat het vermogen om geur te detecteren (Kern et al., 2014) of olfactorische identificatie (Sorokowska et al., 2015b) vergelijkbaar is tussen de geslachten.

Doel van dit onderzoek is om dit verschil te testen en te kijken hoe het nu echt zit met reukvermogen van mannen en vrouwen.

Op welke manier is het reukvermogen onderzocht?

Bij dit onderzoek werd er gebruik gemaakt van verschillende reuktesten waarbij een geuridentificatie, drempelwaarde en discriminatie test werden uitgevoerd. Dit werd gedaan met behulp van de UPSIT reuktest (identificatie van geuren) en de Sniffin’ Sticks Extended Test (identificatie, drempelwaarde en discriminatie van geuren).

De steekproef bestond uit 8848 personen (waarvan 5065 vrouwen en 3783 mannen) voor de drempelwaardetest, 8067 personen (4496 vrouwen en 3571 mannen) voor de discriminatietest, 13670 (waarvan 7501 vrouwen en 6169 mannen) voor de identificatietest, en een totale steekproef van 7154 (waarvan 3866 vrouwen en 3288 mannen) voor het testen met de UPSIT identificatie reuktest.

Verschil tussen vrouwen en mannen

Er zijn verschillende factoren die mogelijk sekseverschillen kunnen veroorzaken in de resultaten van de reuktesten. Deze omvatten bijvoorbeeld neuro-endocrine, sociale en cognitieve factoren. Hieronder een korte beschrijving van deze verschillen:

• De eerste reden voor mogelijke vrouwelijke superioriteit in reukperceptie houdt verband met neuro-endocrine agentia en complexe interacties tussen hormonen en het reuksysteem. Er zijn diverse onderzoeken waarbij verschillende verbanden tussen hormonen en reukzin zijn waargenomen. Bovendien kan gevoeligheid op drempelniveau voor bepaalde geuren in verband worden gebracht met aan de menstruatiecyclus gerelateerde fluctuaties. Ook lijkt een dergelijke olfactorische gevoeligheid op drempelwaardeniveau voor specifieke prikkels (vooral sociaal relevante geuren) te worden verhoogd als gevolg van vrouwelijke geslachtshormonen. Sekseverschillen in geurgevoeligheid worden echter ook al bij kinderen waargenomen, wat de mogelijke conclusies veel complexer maakt. In hun onderzoek over sekseverschillen in reukfunctie suggereren Doty en Cameron (2009) dat de vrouwelijke superioriteit die wordt waargenomen bij de reukverwerking het gevolg zou kunnen zijn van een interactie tussen vroege hormoon gerelateerde invloeden op regio’s die verantwoordelijk zijn voor geurperceptie in het menselijk brein en hormonale mechanismen die van invloed zijn op reukzin.
• Ten tweede kunnen reukprestaties ook afhangen van reukexpertise als gevolg van een groter geurbewustzijn. Zelfs in het geval van pasgeborenen tonen vrouwelijke baby’s meer interesse in olfactorische signalen. Geurbewustzijn is gekoppeld aan door vrouwen gestereotypeerde activiteiten in de kindertijd en volwassenheid. Omdat vrouwen een hoger reukbewustzijn vertonen, letten ze waarschijnlijk vaker op en onthouden ze geuren vaker dan mannen. Studies tonen aan dat vrouwen inderdaad vatbaarder zijn voor een verhoogde gevoeligheid voor bepaalde geurstoffen als gevolg van blootstelling aan deze geuren. Ook besteden vrouwen in de meeste landen nog steeds meer tijd aan het bereiden van voedsel dan mannen, en bij veel geurtesten zijn voedsel gerelateerde geuren betrokken.
• Ten derde kan het zijn dat bij het identificeren van geuren ook de verbale kennis een rol speelt. Misschien komen de sekseverschillen in geur (vooral geuridentificatie) eigenlijk voort uit lagere verbale vaardigheden bij mannen, waardoor het voor vrouwen gemakkelijker wordt om de juiste benamingen te vinden en de vragen correct te beantwoorden.
• De laatste groep factoren waarmee rekening moet worden gehouden, is gezondheid gerelateerd. Ten eerste zijn mannen gewoonlijk meer vatbaar voor beroepsmatige blootstelling aan industriële chemicaliën en andere schadelijke stoffen (bijv. cadmium, roet) die verband houden met reukstoornissen. In deze context moet het sekseverschil echter vooral worden geobserveerd voor drempeltesten, terwijl de prestaties bij bovendrempelige olfactorische taken, zoals identificatie of discriminatie, niet in deze mate mogen worden beïnvloed. Verder, als de reukzin verzwakt als gevolg van veroudering en mannen over het algemeen sneller verouderen dan vrouwen, zou het reukvermogen bij mannen explicieter moeten afnemen met de leeftijd.

Desalniettemin wijst zorgvuldig onderzoek van de vermeende factoren die sekseverschillen in geurperceptie bepalen, op verschillende tegenstrijdigheden met betrekking tot de verwachte prestaties van mannen en vrouwen in verschillende soorten testen en in verschillende leeftijdsgroepen. Als sommige van de hierboven gepresenteerde argumenten waar zijn, dan zouden de verwachte verschillen in verschillende mate waarneembaar moeten zijn bij identificatie-, discriminatie- en drempelwaardetesten. Om deze vraag te beantwoorden, hebben de onderzoekers een meta-analyse uitgevoerd op twee meest gebruikte, gestandaardiseerde testen: Extended Sniffin’ Sticks Test en de University of Pennsylvania Smell Identification Test (UPSIT reuktest).

Conclusie, ruiken vrouwen beter dan mannen?

De resultaten van het onderzoek en de verschillende reuktesten geven aan dat vrouwen over het algemeen beter presteren dan mannen op het gebied van reukvermogen. Hoezeer de studie ook bevestigt dat vrouwen zijn uitgerust met een iets beter reukvermogen dan mannen, het doel van interseksuele verschillen in dit opzicht blijft echter speculatief. Zoals eerder besproken, kan de reukprestatie ook afhangen van het reukbewustzijn, dat zelfs in de vroege kinderjaren hoger lijkt te zijn bij vrouwen. Het feit dat zowel neuro-endocrine als cognitieve factoren betere reukvermogens bij vrouwen ondersteunen, wijst op de speciale rol die het reukvermogen voor hen speelt.

Samenvattend toonde het onderzoek aan dat er bepaalde sekseverschillen bestaan in olfactorische prestaties. Hoewel ze significant waren, waren de effecten bijzonder klein en ze vertalen zich in zeer kleine absolute verschillen in de prestaties bij de reuktesten. Desalniettemin moeten potentiële sekseverschillen in reukvermogen in aanmerking worden genomen en moet er in toekomstige studies voor worden gecontroleerd.

Conclusie van dit onderzoek is dat vrouwen iets beter ruiken dan mannen maar hierbij moet worden benadrukt dat het verschil dat de onderzoekers hebben waargenomen opmerkelijk klein was. Een nipte overwinning dus voor het vrouwelijke geslacht als het op ruiken aankomt.

Het complete onderzoek lezen? Klik dan hier.